|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| hiszpański |
Buenos Aires |
republika |
9 lipca 1816 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 2,76 mln km2 |
39,53 mln |
peso argentyńskie (ARS) |
Oíd, mortales |
Argentyna (Argentina, Republika Argentyńska - República Argentina) - państwo w Ameryce Południowej, nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Chile, Boliwią, Paragwajem, Brazylią i Urugwajem. Argentyna rości pretensje do archipelagu Falklandów oraz części Antarktydy.
Ustrój polityczny: Prezydencka republika federacyjna. Prezydent wybierany na 4-letnią kadencję jest głową państwa i szefem rządu. Dwuizbowy parlament: Izba Deputowanych i Senat, wybierane na 4-letnią kadencję, przy czym co 2 lata wybierana jest połowa deputowanych. W polityce dominuje peronistyczna Partia Sprawiedliwości, lewicowa Radykalna Unia Obywatelska i inne. Święto narodowe: 25 maja Dzień Rewolucji (1810).
Geografia: Środkową i północno-zachodnią część Argentyny stanowią niziny i płaskowyże, południowa stepowa Pampa oraz na skraju państwa wyżynny obszar podbiegunowy. Zachodnia część kraju to przedgórza oraz rozbudowany system górski Andów (z najwyższym szczytem Ameryki Południowej Aconcagua).
Gospodarka: W latach 1890-1930 Argentyna należała do dziesięciu najbogatszych krajów świata. Rozwój, oparty głównie o kapitał brytyjski, dotyczył głównie rolnictwa i infrastruktury. Ludność kraju w tym okresie rosła o 4% rocznie. Dochody rosły jeszcze szybciej. Na przełomie lat 20. i 30. Argentyna, podobnie jak inne kraje świata, wpadła w wielki kryzys gospodarczy. Na ów kryzys nałożył się dodatkowo duży napływ emigrantów, co spowodowało, że Argentynie trudniej niż innym krajom było powrócić do poziomu dochodów na 1 mieszkańca z lat 20. W kraju liberalizm gospodarczy został zastąpiony interwencjonizmem i protekcjonizmem. W latach 50. ówczesny dyktator tego kraju, Juan Domingo Peron, uczynił Argentynę państwem socjalnym na wzór zachodnich państw. Niestety, wydatki socjalne były zbyt duże i już w połowie lat 50., po usunięciu Perona, zaczęły się czasy ostrych oszczędności w celu zmniejszenia olbrzymiego zadłużenia państwa. Po ich przeprowadzeniu nastały dobre czasy lat 60. odznaczające się wyjątkowo niskiej inflacji. Dobra koniunktura zaczęła jednak się kończyć w latach 70. Podobnie jak na Zachodzie, doszło do zjawiska stagflacji, czyli współwystępowania wysokiej inflacji i niskiego wzrostu gospodarczego. Aby przezwyciężyć ten stan, tworzono kolejne nieudane plany stabilizacyjne, finansowane przez zagraniczne banki. Powiększało to zadłużenie państwa, co w połączeniu z destabilizacją polityczną nie dawało pozytywnych efektów. Rezultatem były natomiast katastrofa gospodarcza lat 80., przejawiająca się niewypłacalnością państwa, hiperinflacją i spadkiem realnych dochodów i PKB. Stan ten przezwyciężono dopiero na początku lat 90., kiedy wprowadzono stabilizację waluty i powiązano ją z dolarem. Wtedy też przeprowadzono takie reformy jak prywatyzacja i liberalizacja handlu zagranicznego. Średni wzrost PKB w latach 1991-1998 wynosił 6% i był podobny do tego, jaki odnotowywano już w latach 80. w Chile (dwa latynoskie tygrysy). Inflacja w ciągu 5 lat spadła z 4000% do 0%. Niestety pozwolono także na wzrost zadłużenia państwa, a szczególnie samorządów. Jednocześnie w latach 1999 i 2000 dał się odczuć spadek PKB, spowodowany głównie zachwianiem konkurencyjności produktów argentyńskich w wyniku dewaluacji waluty brazylijskiej i odpływem tam, wcześniej napływającego do Argentyny, kapitału zagranicznego. Kryzys silnie się pogłębił w latach 2001-2002, kiedy znacznie wzrosło bezrobocie i zamrożono depozyty krajowe. Nastąpiło ogłoszenie stanu niewypłacalności państwa oraz zniesienie powiązania argentyńskiego peso z dolarem. Spowodowało to silną deprecjację kursu argentyńskiej waluty. W latach 2003-2005 kryzys został opanowany, odmrożono depozyty, a po spadku PKB w 2002 roku o 11%, lata następne przyniosły średni wzrost PKB o 8-9% rocznie.
Demografia: Ludność Argentyny ukształtowała się w wyniku masowych migracji z Europy i kolonizacji prawie bezludnych terenów zamieszkałych przez nieliczne plemiona indiańskie (w czasach przedkolumbijskich zamieszkiwało tam około 300 tys. Indian). Ponad 98% ludności stanowią biali pochodzenia europejskiego (głównie włoskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, ukraińskiego, portugalskiego i polskiego), resztę Metysi, nieliczni Indianie (mniej niż 150 tys.). Argentynę cechuje bardzo wysoki odsetek ludności miejskiej; tylko 12% ludności mieszka na obszarach wiejskich (głównie w izolowanych osiedlach hodowlanych i latyfundiach). Miejska ludność koncentruje się w dużych miastach. Aglomeracja miejska Buenos Aires liczy prawie 11,9 mln, ponadto 6 zespołów miejskich liczy co najmniej pół miliona: Córdoba 1,3 mln, Rosario 1,2 mln, Mendoza 790 tys., Tucumán 680 tys., La Plata 620 tys., Santa Fe 540 tys. Ciężki kryzys gospodarczy spowodował, że ambitne plany przeniesienia stolicy do Viedmy (700 km na południe od Buenos Aires) nie zostały, jak dotąd zrealizowane.
Historia: Przed przybyciem Europejczyków w 1516 terenami obecnej Argentyny władali Indianie. W 1536 Hiszpan Mendoza założył Buenos Aires. Od 1776 ziemie te weszły w skład wicekrólestwa Peru, a następnie wicekrólestwa La Platy ze stolicą w Buenos Aires. W 1806 Buenos Aires zostało zaatakowane przez flotę brytyjską. Najeźdźcy zdobyli miasto, jednakże wkrótce zostali pokonani przez armię obywatelską. W 1810 antyhiszpańskie powstanie Kreolów obaliło wicekróla. 25 maja jest odtąd świętem narodowym na cześć rewolucji z 1810. W walkach, w których w latach 1814-1815 siłami argentyńskimi dowodził generał José de San Martín, wojska hiszpańskie zostały wyparte z kraju. 9 lipca 1816 kongres przedstawicieli prowincji proklamowal w San Miguel de Tucuman niepodległość Zjednoczonych Prowincji La Plata. Rocznice tego dnia jsą obchodzone jako święto niepodległości. 1835-1852 władzę dyktatorską w Argentynie sprawował generał Juan Manuel de Rosas, obalony w wyniku przewrotu generała Justo Urquizy, który, po wprowadzeniu w 1853 systemu federalnego, został w 1854 pierwszym prezydentem Konfederacji La Platy. Buenos Aires był tymczasową stolicą. 1878-1879 wojska argentyńskie dowodzone przez generała Julio Argentino Rokę włączyły do Argentyny pampasy, terytorium Indian i gauchos, dotychczas faktycznie niezależne.
W XX wieku liczne wojskowe zamachy stanu, permanentny kryzys polityczny i gospodarczy. Ważnym okresem były rządy prezydenta Juana Peróna. Po krwawych rządach junty w latach 1976-1982, skompromitowanej przegraną wojną z Wielką Brytanią o sporne Falklandy (wojna o Falklandy-Malwiny) w 1983 przywrócono demokrację i przestrzeganie praw człowieka (prezydent Raúl Alfonsín). W wyniku wyborów 1989 prezydentem został peronista Carlos Saúl Menem (reelekcja 1995), realizujący liberalny, wolnorynkowy program ekonomiczny, zmierzający do ustabilizowania gospodarki, oraz prowadzący politykę zbliżenia do USA i Wielkiej Brytanii, z którą 1990 Argentyna wznowiła stosunki dyplomatyczne. 1998 miała miejsce pierwsza od czasu kryzysu wizyta argentyńskiego prezydenta w Londynie. W 1991, po kolejnym buncie wojskowych, wszyscy skazani 5 lat wcześniej generałowie zostali ułaskawieni. W wyborach prezydenckich w październiku 1999 zwyciężył konserwatywny socjaldemokrata, Fernando de la Rua, który w grudniu tegoż roku zastąpił na stanowisku prezydenta Carlosa Menema, najdłużej rządzącego w historii Argentyny szefa państwa, zapowiadając zlikwidowanie deficytu budżetowego i wyplenienie korupcji. Zamieszki w 2001 roku spowodowały nową falą niestabilności.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
