|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| mołdawski |
Kiszyniów (Chişinău) |
republika |
27 sierpnia 1991 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 33,843 km2 |
4,45 mln |
lej mołdawski (MDL) |
Limba noastră |
Mołdawia (Moldova, Republika Mołdawii, czasem używana jest nazwa "Mołdowa" oficjalnie tylko Republika Mołdowy) - państwo w Europie Wschodniej, powstałe po rozpadzie Związku Radzieckiego, w skład którego wchodziła od 1940-1941 oraz po ustaleniach w Jałcie kończących II wojnę światową od 1944 aż do 1991. W jej skład wchodzi także autonomiczna republika Gagauzja, zamieszkana w dużej mierze przez Rosjan, choć jej rdzenną ludność stanowią turkojęzyczni chrześcijanie, oraz tzw. Republika Naddniestrzańska.
Jedynie część na zachód od Dniestru jest kontrolowana przez rząd mołdawski; Naddniestrze, część na wschód od Dniestru zamieszkana głównie przez Rosjan i Ukraińców ze stolicą w Tyraspolu) ogłosiło niepodległość po upadku Związku Radzieckiego i od czasu krótkiej wojny domowej jest niezależne od rządu w Kiszyniowie. Od kilku lat trwają bezowocne rozmowy zjednoczeniowe, w których pośredniczy OBWE. Władze mołdawskie opowiadają się za zjednoczeniem "asymetrycznym", w ramach którego Naddniestrze otrzyma szeroką autonomię, władze w Tyraspolu dążą zaś do zjednoczenia "symetrycznego", w którym obie części Mołdawii będą miały takie same prawa.
Wielu rdzennych Mołdawian opowiada się za zjednoczeniem z Rumunią, jednak w zorganizowanym w 1994 roku referendum na ten temat większość obywateli kraju opowiedziała się przeciwko zjednoczeniu.
Ustrój polityczny: Mołdawia jest oficjalnie republiką parlamentarną (tak stanowi konstytucja kraju z 1994 nowelizowana w 2001). W praktyce jednak obyczaje polityczne daleko odbiegają nie tylko od wzorców europejskich, ale nawet od tego, co się dzieje w Rumunii i na Ukrainie.
Na czele państwa stoi prezydent, wybierany przez parlament bezwzględną większością głosów (tak jest od 2001, wcześniej głowa państwa wybierana była przez obywateli, a ustrój miał charakter parlamentarno-prezydencki). Prezydent przyjmuje ambasadorów, wysyła przedstawicieli Mołdawii do obcych państw, ratyfikuje umowy międzynarodowe, reprezentuje państwo na zewnątrz. Ma prawo mianowania premiera po każdych wyborach parlamentarnych, podpisuje ustawy, które może odesłać do Trybunału Konstytucyjnego, w szczególnych przypadkach zachowuje prawo weta wobec parlamentarnych przedłożeń. Prezydent nadaje także obywatelstwo cudzoziemcom, stosuje prawo łaski, a także posiada specjalne uprawnienia w dziedzinie wojskowości.
Ogółem spraw kieruje w Mołdawii prezes rady ministrów, wybierany przez parlament bezwzględną większością głosów. Stoi on na czele rządu, który podlega parlamentowi i może być przez niego odwołany.
Geografia: Mołdawia zajmuje międzyrzecze Dniestru i Prutu (Besarabia) oraz wąski pas na lewym brzegu Dniestru (Naddniestrze). Powierzchnia równinna, pocięta głębokimi dolinami rzecznymi i wąwozami. Występuje kras. Średnia wysokość terenu to 147 m. Ponad 75% powierzchni na wysokości poniżej 200 m. Najwyższe wzniesienia: Kodry (wys. do 429,5 m) i Tołtry (część Wyżyny Podolskiej).
Klimat umiarkowany kontynentalny, na południu suchy, ze stosunkowo łagodną zimą i długim gorącym latem. Średnia temperatura w styczniu od -5°C na północy do -3°C na południu, w lipcu odpowiednio 19°C i 22°C (w Kiszyniowie absolutne minimum -30°C, maksimum 39°C). Roczna suma opadów 400 mm na południe do 560 mm na północy. Opady głównie wiosenno-letnie o charakterze ulew. Pokrywa śnieżna ustala się jedynie podczas najchłodniejszych zim. Przeważają wiatry północno-zachodnie. Zimą częste odwilże.
Rzeki: Dniestr (długość w granicach Mołdawii 657 km) z dopływami Stary Reut, Byk i Botna oraz Prut (graniczna na dł. 695 km) należą do dorzecza Morza Czarnego. W części wyżynnej zachowały się dąbrowy (lesistość kraju ok. 9%), nad rzekami - lasy łęgowe. Stepy (od kwietnych po ostnicowe) zostały niemal w całości zaorane (gleby czarnoziemne). Rezerwat Kodry (ponad 5 tysięcy ha) utworzony 1971 dla ochrony kompleksu lasów liściastych (dąb, jesion, grab, buk, lipa). Pod ochroną aklimatyzowane maral i jeleń.
Gospodarka: Kraj jest słabo rozwinięty, silnie uzależniony od importu paliw i surowców. W 1994 rolnictwo i leśnictwo dostarczyło 42% produktu narodowego netto, przemysł i budownictwo - 38%, dochód narodowy na 1 mieszkańca wyniósł 1260 dolarów. Szacuje się, że 90% społeczeństwa żyje poniżej minimum egzystencji. Reformę gospodarki hamują konflikty na tle politycznym i narodowym (sierpień 1994 Naddniestrze i tzw. Republika Gagauska otrzymały status terytoriów autonomicznych). W 1993 rozpoczęty program powszechnej prywatyzacji. W listopadzie 1993 wprowadzona własna waluta (lej mołdawski). W grudniu 1993 Mołdawia otrzymała 103 mln dolarów amerykańskich kredytu od Międzynarodowego Funduszu Walutowego (którego członkiem jest od 1992). Większa część ziemi należy do kołchozów i sowchozów (własność prywatna obejmuje ok. 9% areału upraw). Susze i innymi klęski żywiołowe (huragany, powodzie) powodują duże straty w produkcji rolnej. Pogłębia się kryzys energetyczny. W 1994 dostawy gazu ziemnego zmniejszone o ponad 1/3 (Mołdawia jest dłużna Rosji 84 mln dolarów amerykańskich). Odkryte na początkach lat 90. złoża ropy naftowej i gazu ziemnego są eksploatowane. W 1994 poziom inflacji zahamowany do 7,6% miesięcznie (1992 - 1500%).
Historia: Tereny obecnej Mołdawii były zamieszkiwane przez Daków. Położenie na strategicznym szlaku między Europą i Azją spowodowało, że Mołdawia była miejscem niejednej inwazji obcych sił, np. Rusi Kijowskiej i Mongołów.
W średniowieczu Besarabia (która składała się z terenów obecnej Mołdawii, ale też terenów położonych na północ i południe) tworzyła wschodnią część księstwa Mołdawii. W latach 1387-1497 Hospodarstwo Mołdawskie było lennem Polski, później stało się lennem imperium ottomańskiego, w 1812 w wyniku traktatu z Bukaresztu Besarabia została podbita przez Rosję. Część zachodnia stała się później częścią Rumunii.
Po rewolucji październikowej, na krótko, Besarabia stała się niepodległą republiką w 1918, ale tego samego roku została połączona z Rumunią. Pakt Ribbentrop-Mołotow pozwolił ZSRR zająć Besarabię w czerwcu 1940 i chociaż wojska radzieckie zostały wyparte w roku 1941, ponownie ją zajęły w sierpniu 1944. W czasie władzy sowieckiej na terenie obecnej Mołdawii utworzono Mołdawską Socjalistyczną Republikę Radziecką.
Po upadku ZSRR w sierpniu 1991, Mołdawia ogłosiła niepodległość, stając się w grudniu członkiem Wspólnoty Niepodległych Państw, podobnie jak większość byłych republik sowieckich.
Początkowo pojawiły się tendencje unifikacji z Rumunią, jednak w marcu 1994 w referendum zdecydowana większość głosujących opowiedziała się za niepodległością Mołdawii.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
